قهوه ترک، فراتر از یک نوشیدنی ساده، نمادی از فرهنگ، سنت و رمز و راز در کشور ترکیه است. این نوشیدنی غلیظ و معطر، با تاریخچه‌ای طولانی و مراسم تهیه و نوشیدن خاص خود، جایگاه ویژه‌ای در قلب مردم ترکیه دارد. در این مقاله، به جست و جو در رازهای جذاب قهوه ترک می‌پردازیم، از ریشه‌های تاریخی آن تا سنت فال قهوه که همچنان در میان مردم محبوب است.
سفر در زمان: تاریخچه قهوه ترک
ریشه‌های قهوه ترک به قرن پانزدهم بازمی‌گردد، زمانی که قهوه برای اولین بار از یمن به امپراتوری عثمانی آورده شد. در سال 1475، اولین قهوه‌خانه در استانبول افتتاح شد و به سرعت به مکانی محبوب برای گردهمایی مردم و بحث و گفتگو تبدیل شد. قهوه ترک به بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ عثمانی تبدیل شد و به عنوان نمادی از مهمان‌نوازی و دوستی مورد احترام قرار گرفت.
فال قهوه: رمز و راز در فنجان
یکی از جذاب‌ترین سنت‌های مرتبط با قهوه ترک، فال قهوه است. پس از نوشیدن قهوه، تفاله‌های قهوه در ته فنجان باقی می‌مانند و اشکال و نمادهایی را تشکیل می‌دهند. فالگیرها با تفسیر این اشکال، به پیش‌بینی آینده و رمزگشایی از اسرار زندگی افراد می‌پردازند.
انواع قهوه ترک: تنوع در طعم و مزه
قهوه ترک در انواع مختلفی تهیه می‌شود که هر کدام طعم و عطر منحصربه‌فردی دارند. برخی از محبوب‌ترین انواع قهوه ترک عبارتند از:
- قهوه ترک ساده (Sade): بدون شکر تهیه می‌شود و طعم تلخ و غلیظی دارد.
- قهوه ترک کم شکر (Az şekerli): با مقدار کمی شکر تهیه می‌شود و طعمی ملایم‌تر دارد.
- قهوه ترک متوسط (Orta şekerli): با مقدار متوسط شکر تهیه می‌شود.
- قهوه ترک شیرین (Şekerli): با مقدار زیادی شکر تهیه می‌شود و طعمی شیرین دارد.
- قهوه ترک دابل (Double): با دو برابر مقدار قهوه تهیه می‌شود و طعم بسیار قوی و غلیظی دارد.
طرز تهیه قهوه ترک
قهوه ترک در یک قهوه جوش یا جِذوه (cezve) ، تهیه می شود . یک ظرف مخصوص کوچک با دسته ای بلند است که به طور سنتی از مس ساخته شده می شود که معمولا برای تهیه یک فنجان قهوه ترک کافی است . یک فنجان آب (به اندازه فنجان قهوه) ، و دو قاشق چایخوری قهوه را، بخوبی با هم ترکیب کنید.
از آنجایی که هرگز پس از درست کردن قهوه ، شکر به آن اضافه نمی شود، بهتر است آن را هنگام دم کردن قهوه به محتویات قهوه جوش اضافه نمایید (دو حبه قند برای شیرین شدن ، یک حبه قند برای کمی شیرین شدن و بدون قند یا شکر برای درست کردن قهوه تلخ). پس از جوشیدن قهوه ، بگذارید کف کند و درست پیش از سر رفتن آن ، قهوه جوش را از روی حرارت بردارید؛ این کار وجود کف فراوان بر روی قهوه شما را تضمین می کند.
برحسب عرف ، قهوه ترکِ بدون کف ، مطلقا قابل قبول نمی باشد. سرو قهوه همراه یک لیوان آب (درکنار یک شیرینی ترکیه ای)، بخشی از این فرایند تهیه و سرو قهوه ترک می باشد.
قهوه ترک و سلامتی: خواص شگفت‌انگیز
قهوه ترک علاوه بر طعم و عطر بی‌نظیر، دارای خواص بسیاری برای سلامتی است. برخی از این خواص عبارتند از:
- افزایش انرژی و هوشیاری: کافئین موجود در قهوه ترک می‌تواند به افزایش انرژی و هوشیاری کمک کند.
- بهبود عملکرد ورزشی: قهوه ترک می‌تواند به بهبود عملکرد ورزشی و کاهش خستگی کمک کند.
- کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و دیابت: مطالعات نشان داده‌اند که مصرف قهوه ترک می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و دیابت نوع 2 کمک کند.
- حفاظت از کبد: قهوه ترک می‌تواند به حفاظت از کبد در برابر بیماری‌های کبدی کمک کند.
انواع قهوه ترک
قهوه ترک Mirra
یک قهوه قوی و کمی تلخ می باشد که نام آن از واژه عربی «مرارة» به همین معنی گرفته شده است. این طعمِ تلخی که به دلیل دو بار تَف دادن دانه های قهوه می باشد، تلخی اش به اندازه قهوه سنتیِ ترک نیست. اغلب نیز به منظور کاهش میزان تلخی مزه آن ، به این قهوه هل یا سایر طعم دهنده ها اضافه می شود که احتمالا رایج ترین نوع قهوه در جنوب شرقی ترکیه به ویژه در اروفا است.
قهوه تهیه شده بر روی شن داغ ، ذغال یا خاکستر
روش های مختلفی برای درست کردن قهوه ترک وجود دارد که از جمله آنها می توان به تهیه قهوه بر روی شن داغ ، ذغال یا خاکستر، اشاره داشت. ناگفته پیداست هرکدام از این روش تهیه ها، موجب طعم متفاوتی در قهوه می شود؛ هرچند درست کردن آن روی شن داغ ، احتمالا سنتی تر از سایر روش های می باشد.
قهوه ترک Menengiç
در واقع با دانه هایی غیر قهوه و کاملا متفاوتی تهیه می شود. در حقیقت دانه های مورد استفاده برای این قهوه از دانه درختی به نام Pistacia Terebinthus درست شده است که بومی جنوب شرقی ترکیه است. قهوه Menengiç فاقد کافئین بوده و دارای طعم میوه ای تر نسبت به قهوه معمولی می باشد؛ گرچه این قهوه از دانه های خشک شده این گیاه درست می شود، اما طرز تهیه آن کمابیش همانند قهوه ترک معمولی است.
این نوع قهوه یک نوشیدنی محلی به حساب میاید و خارج از ترکیه به سختی یافت می شود، پس بهتر است حتما هنگام رفتن به ترکیه نوشیدن آن را امتحان کنید . این قهوه همانند قهوه ترک ، دارای خواص بسیاری است.
Dibek
قهوه ترک Dibek، که با کوبیدن دانه های قهوه در یک هاون بزرگِ سنگی آماده می شود که به دلیل استفاده از چنین روشی ، دارای طعم و رنگی متفاوت ، سبک تر، تلخیِ کمتر (نسبتأ شیرین)، و نسبت به سایر قهوه ها تا حدودی غلیظ تر می باشد؛ طرز تهیه قهوه Dibek نیز کمی متفاوت تر از قهوه های دیگر است و بجای آب سرد، باید از آب گرم استفاده نمود.
با توجه به اینکه در قهوه خانه های ترکیه انواع مختلفی قهوه را در منو خود ارائه می دهند ، اما اگر شما یک قهوه سبک و تقریبا شیرینی را سفارش دهید، حتما قهوه Dibek را برای شما می آورند.
قهوه ترک با طعم دهنده هایی چون Damla Sakızlı (آدامس کُندور رومی)
شکلات ، هل ، وانیل ، فندق و کارامل ، همه از جمله طعم دهنده هایی هستند که می توان آنها را به قهوه ترک اضافه کرد . از رایج ترین این طعم دهنده ها می توان به Mastic یا کندور رومی (مصطکی)، اشاره داشت که طعم منحصر به فردی به قهوه ترک داده و می توان گفت طعم آن را تا حدی تکمیل می کند.
ممکن است متوجه اضافه شدن چنین چیزی در قهوه خود نشوید اما طعم قهوه را بهتر می کند.
قهوه ترک: نوشیدنی‌ای که فراتر از یک طعم است
قهوه ترک تنها یک نوشیدنی نیست، بلکه یک تجربه فرهنگی و اجتماعی است. این نوشیدنی با تاریخچه غنی، مراسم تهیه خاص و سنت فال قهوه، جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ ترکیه دارد. اگر به ترکیه سفر می‌کنید، حتما قهوه ترک را امتحان کنید و از طعم و عطر بی‌نظیر آن لذت ببرید.
منابع:
